યુવાસ્વર: સર્જન

૧૫. દીકરીનું ઘર.

-સંજય પટેલ, ગાંધીનગર.

“ વળી,એમાં તે  કંઈ આવાં નાટક હોય ? હગાઈમાં તો બામણ આવે રૂપિયો ને નાળિયેર લઇ.આપણે તો લગન વધાઇ ને બામણને દખણા આલી સુટ્ટા...આ  છોકરીના હાહરીવાળા ઘર ઊઠ્યા હગાઈમાં આવે ને પચ્ચા-હો  માણહનો જમણવાર કરવાનો,એવું તો ભઈ પેલ્લીવાર હાંભળ્યું હો... ! ” ‘નવઈ સે  તમારે તો...’ એમ કહેતા ને ખભો ઉલાળતાં નાથીબાએ મનહર સામે રીતસર છાજિયું કર્યું.

પરમદિવસે વેવાઈને મળ્યા પછી નક્કી થયેલા આ આયોજનને પહેલાં તો મનહરે જાહેર કરવાનું ટાળ્યું હતું.પણ આ તો આખા ઘરનો પ્રસંગ કહેવાય,એમ ઢાંક્યો થોડો ઢંકાવાનો હતો? ને નાથીબાનો સ્વભાવ તો મનહર સારી પેઠે જાણે.એટલે જ એણે આગલા દિવસે એમને કહી દેવાનું મુનાસિબ માન્યું. નહીં તો આ તો નાથીબા, કોઇની સાડાબારી ન રાખે. વેવાઈના ઘરનાં દસ-બાર માણસની વચ્ચે પણ લોકજોઇણાં કરે એવાં.

નાથીબાના કંઈક આવા જ જવાબની અપેક્ષા મનહરે રાખી હતી, છતાં તેને  અત્યારે નાથીબાના શબ્દોથી ખૂબ જ ચીડ ચડી. તેને લાગ્યું કે બાને કોઈક રીતે વાળવા જરૂરી છે.નહીં તો આવતીકાલે બધાંની વચ્ચે જ ક્યાંક ...?  તેણે પણ લોઢું લોઢાને કાપે એમ અવાજમાં કડકાઈ ઉમેરી.

“તે મોટા ઘરમાં છો’રી નાંખવી હોય તો એમનું કહેલું ય કાને તો ધરવું પડે કે નહીં ? અને આ જે  કરવાનું છે એમાં તો આબરૂ વધવાની કે ઘટવાની ? જરા વિચાર તો કરો,જમાના પરમાણે સૌને બદલાવું પડે કે નહીં?”

નાથીબા એમ હથિયાર હેઠાં  મૂકે એમ ક્યાં હતાં ?  તેમણે બમણા જોરથી વળતો પ્રહાર કર્યો.

“ ભઈ ! તમારા પર જ આ જમાનો આયો સે.આ આખી દુનિયા તો હાવ ગાંડી જ હશે ને ? તમે મોટા બા’ર નેકડી બારેસ્ટર થઈ ગ્યા સો તે જેમ મન ફાવે એમ વાજું વગાડો સો.પણ હું એમ કહું સું  કે તમે આ પચ્ચા વરહમાં હું નવું કર્યું ? બધું દળી દળીને કુલડીમાં !”

મનહરને લાગ્યું કે બાના શબ્દો હવે વિષય બદલી રહ્યા છે.આવતીકાલના પ્રસંગનો છેડો ફાડી તેઓ એક-બે વર્ષ પહેલાંની ઘટનાઓનો બળાપો કાઢી રહ્યા હોય એમ તેને  લાગ્યું. બા પાછા એ જ જૂની વાત પર આવી જશે એવું લાગતાં મનહર ત્યાંથી ચાલી નીકળ્યો.

નાથીબા એકલાં પડ્યાં. તેમને થયું કે ગામમાં ક્યાંક આંટો મારી આવે તો રાહત થાય. પણ ગામમાં સવાર સાંજ બે ટાઈમ આંટો દેનાર નાથીબા છેલ્લા મહિનાથી તો ઘરની  બારાય ક્યાં નીકળ્યા હતાં ? જ્યારથી તેમણે જાણ્યું કે તેમનો દીકરો મનહર પોતાના મોટા દીકરાને સાવ પડતો મૂકીને દીકરીનું સગું ક્યાંક નક્કી કરી આવ્યો છે ત્યારથી તો તેમણે ઘરની બહાર પગ મૂકવાનું પણ  બંધ કરી દીધું હતું. એમના સવાર-સાંજના બે ટાઈમના આંટામાં તો આખા ગામ-સમાજના  સમાચારોની હેરાફેરી થતી. તેમાંય સગપણ અને લગ્ન એ એમનો મુખ્ય અને પ્રિય વિષય હતો. કોની સગાઈ ક્યાં થઇ ને  કોની  તૂટી, કોનું સાટું  ક્યાં લેવાયું ને  કોને બૈરું  બહારનું લાવવાનું છે,આ વર્ષમાં કોને ત્યાં વિવાહ માંડવાના છે તેની ઝીણામાં ઝીણી વિગત નાથીબાના ચોપડે નોંધાતી.ઘણાં ગરજવાનને તો નાથીબા દેવ સમાન લાગતા.ઘણાં તેમના વડપણ હેઠળ, ઘરમાં લગ્નનું કોકડું ઉકલી જતા તેમના બુદ્ધિચાતુર્ય પર વારી જતા.તો મનવાંછિત ફળ ન આપનાર કોઈને નાથીબા કાળ જેવા લાગતાં, ને તેમને પ્રપંચી ગણી તેમની પાછળ ગાળો ભાંડતા. પણ, સગપણ વિવાહની બાબતમાં તેમની બુદ્ધિનો કોઇ તોડ નહોતો તે  તો  સૌએ સ્વીકારી લીધેલું સત્ય હતું..એમાંય જેના ઘેર દીકરીનું હથિયાર નથી તેણે પોતાના દીકરાના લગ્નનું યુદ્ધ કેમ જીતવું તેની સોગઠાબાજી નાથીબાના વડપણ હેઠળ જ ગોઠવાય એવું સૌ કોઈ ઇચ્છતાં.

આવા જાંબાજ યોદ્ધાને આજે પોતાના ઘર-આંગણે જ અવગણવામાં આવ્યો હતો. મનહરના છોકરા-છોકરી માટે નાથીબાએ  ગોઠવેલા બધાં જ  ચોકઠાં મનહરે સાવ ફગાવી દીધાં ત્યારે નાથીબાનો આઘાત સાતમા આસમાને પહોંચ્યો હતો. તેમણે ઘરનાં સાથે બોલવાનું ને ઘરની બહાર નીકળવાનું લગભગ બંધ જ કરી દીધું હતું.

નાથીબાને શું કરવું એ કંઈક સૂઝ્યું નહીં. મન ખોલીને થોડું રડી લેવાય તો  ય સારું લાગે એવું થયું. પણ એમ કરવામાં  એમના સ્વભાવે મંજૂરી આપી નહીં. તે ઘરમાં જ ઢાળેલા રહેતા ખાટલા પર બેસી રહ્યા. ઘણું બધું એકસાથે વિચારવાને લીધે જાણે વિચાર પ્રક્રિયા જ અટવાઈ પડી હોય એવું એમને લાગ્યું. દિવાલ સામે એકધારું તાકી રહેલી તેમની નજર તેમના શૂન્યમસ્તકની ચાડી ખાતી હતી. રામજીબાપાને ચાલી નીકળે બે વરસ થયાં ત્યારે આજે પહેલીવાર નાથીબાને તેમની ખોટ વર્તાઈ રહી  હતી.

રામજીબાપાના ગયા પછી જ નાથીબાએ મનહરને  ઘેર બોલાવી લીધો હતો. દસમું ભણ્યા પછી મુંબઇ જતો રહેલો મનહર ત્રીસ વર્ષ મુંબઈ રહ્યો.અને ભાઈ મુંબઈ જેનું નામ..! ત્રણ દાયકામાં ત્રણેકવાર પરિવારને ત્યાં લઈ જવાના ઉધામા  મનહરે કર્યા પણ કારીગરની જિંદગીમાં પરિવારનું પોષણ મુંબઈમાં રહીને કેમ થાય ?છેવટે વાર-તહેવારે જાતે જ ઘેર આવી જવાની વાસ્તવિકતા સ્વીકારી ત્રણ દાયકા મનહરે ત્યાં જ પસાર કરી દીધા. નાથીબાને ત્રણ દીકરા ને બે દીકરીઓ. મનહર સૌથી મોટો. બે દીકરીઓને લીધે બે દીકરા તો મંડાયા પણ સૌથી નાનો  ચાળીસ વર્ષે  પણ કુંવારો રહી ગયો.નાનાનું ઘર માંડવા નાથીબાએ ઘણાય  કાવાદાવા રચેલા પણ પરિણામ શૂન્ય આવ્યું. ભાઈ, નણંદ, દિયર બધાને ત્યાં નજર દોડાવેલી પણ થયું એવું કે બાવો જ ધૂણીએ તાપતો હોય તો લોકોને લાકડાં ક્યાંથી આપે?  છેવટ સુધી નાનાનું ઘર ન મંડાવાને લીધે તે ઘરનું કામ મૂકીને રમતારામ થઈ ગયેલો.નાથીબાની દેખરેખ રાખવાની વાતમાંથી પણ તેણે હાથ ઉંચા કરી લીધેલા. વચલો પોતાની ફરજ નથી એમ કહી છટકી ગયેલો. છેવટે મોટા દીકરા મનહર પર આશા રાખી તેમણે તેને ઘેર બોલાવી લીધેલો. બાપાની પહેલી દિવાળીએ ઘેર આવેલા મનહરને તેમણે કહેલું,

“ભઇ, આખી જિંદગી મુંબઈમાં કાઢી તોય કંઈ વેળા વળી નહીં. ઊલટાનું ઘરે ખોયું  ને તમારું શરીરે  ખોયું. એના કરતાં હવે ઘેર હારા.ચાર મણની જમીન હરખી હંભાળશો  તોય એટલું તો મળી રે’શે.”

લગભગ પચાસે પહોંચેલા મનહરને પણ બાની વાતનું સત્ય સમજાયું હતું. એટલે ત્યારબાદ એક જ અઠવાડિયામાં મનહરભાઈ મુંબઈવાળા મટીને ઘરના થઈ ગયા હતા.

મનહરની વહુ રમીલા બાના ઓરડામાં આવી. થોડી આઘીપાછી થઇ. પણ બાનું ધ્યાન ક્યાં હતું? બા દિવાલના પડદા પર આખી દુનિયાદારીનું ચલચિત્ર જોવામાં મસ્ત હતાં. રમીલા તેમને તાકી રહી.  રમીલાને મનમાં કચવાટ તો હતો જ  કે દીકરાને  આમ સાવ પડતો મૂકી દીકરીને નોંધારી પરણાવી દેવાની ? વાત એના ય  ગળે ઉતરી નહોતી. મનહર મુંબઈ હતો ત્યારે તો તેણેય  બાની વાતોમાં સાખ પૂરેલી.જે આખા ગામની ચિંતા લઈને ફરે છે તેને  ઘરની ચિંતા તો હોય જ ને એ ન્યાયે  રમીલા છોકરાંના સગપણ બાબતે સાવ નિશ્ચિંત હતી. હમણાં બે મહિના પહેલાં જ ઘેર આવેલા ચાર પાંચ મહેમાનોમાંથી એક બહેને તેમને ત્યાં ચા પીવાની ના પાડી હતી. કારણ પૂછતાં પેલા બહેને કહેલું  કે,  ‘નાથીબા કહે છે કે દીકરીના ઘરનું તો પાણી ય  હરામ, ચા  તો બહુ દૂરની વાત છે.’ રમીલાએ તેમની આ વાતનો તાળો મેળવી જોયો ત્યારે જણાયેલું કે નાથીબાએ એમનાં  છોકરી-છોકરાને પોતાને ત્યાં ગોઠવવાની વાત લગભગ નક્કી કરી આવ્યાં હતાં.

રમીલાને આ વાતથી કોઈ વાંધો નહોતો પણ જ્યારે તેણે મનહરને  આ વાત કરી ત્યારે તે છંછેડાઈ ગયો હતો. રમીલાએ ઘણુંય વાર્યો છતાં બાની પાસે વાતની ખરાઈ કરવા તે પહોંચી ગયો હતો. રમીલાને એની એને પાછળ જવું નહોતું પણ થોડી વારે તેણે જોયું કે મા-દીકરા વચ્ચે વાત વધી પડી હતી. રમીલા પહોંચી ત્યારે નાથીબાએ ઉગ્ર ચંડીરૂપ ધારણ કર્યું હતું.

“તે તારે ત્યાં નવાઈ સે ? છતી છોરીએ તારે આ બાયણું વાખી દેવું સે ? આ વચલાને વસ્તી નથી ને તું ય એકની એક સોકરીને નોંધારી આલી આઈશ તો તારા સોકરાને કોણ ચોલ્લો ચોડશે ? જરા હમજ, તારા પોતાના જ પગ પર કુહાડો મારવા બેઠો સે તે. ને,હું તો કોઈને મોઢું બતાબ્બા લાયકે  નહીં રહું હા...” લાખ કરવા છતાંય નાથીબાની એકેય  કારી ફાવી નહોતી. મનહર એકનો બે ન થયો તે ન જ થયો.થોડું-ઘણું ભણેલી રમીલાને બાની વાત માનવી કે પતિની એ જ સમજાતું નહોતું.

થોડીવાર બાની સામે તાકી રહ્યા બાદ રમીલાએ બાનો ખભો પકડી ઢંઢોળ્યા.અનંતની યાત્રાએ જાણે વિહાર કરતાં હોય તેમ બા પાછા ફર્યા. બાને  કંઇક બોલાવવા માટે રમીલાને જે સૂઝ્યું તે બોલી નાખ્યું,

“શું થ્યું  બા...?”  બાએ  એવા જ તેવરથી જવાબ આપ્યો,  “શું થવાનું’તું અમને વળી ? આ જમડા ય  ઘર ભૂલી ગ્યા લાગે સે.”  બાનું ધાર્યું ન થયાનો આઘાત રમીલા સ્પષ્ટ જોઈ શકતી હતી. હવે એમની સાથે વાત કરવી એ તલવારની ધાર પર ચાલવા જેવો ખેલ હતો. છતાં, મનહરે તેને સોંપેલી જવાબદારી પૂરી કર્યા સિવાય છૂટકો નહોતો. તેણે  હિંમત એકઠી કરીને  બાને પૂછ્યું,

“એ કહેતા હતા કે કાલે સગાઈમાં કુટુંબીઓને તો કહી દીધું છે,ગામમાં બીજા કોઈને કહેવાનું છે ?” ઉભરો ઠાલવવાની જગ્યા જ શોધતા હોય એમ બા ઉછળી પડ્યા,  “ તે અમને હું  કામ પૂછવું પડે તમારે વળી ? તમે તમારી મરજીના ધણી.ઠીક લાગે તો કુટુંબીઓ જમાડો, ગામ જમાડો,ને વધારે  ધજાગરો કરવો હોય તો આખી નાત જમાડો.  આંય  નાથીબાઈને શું લેવાદેવા ?” નાથીબાની ગાડી હવે જટ પાટા પર નહીં ચડે એવું જણાતાં રમીલાએ દલીલ પડતી મૂકી. વાત વધુ વણસી જાય તે પહેલા ત્યાંથી ચાલતી પકડી.

બીજા દિવસે સવારે ખાટલામાં સૂતેલાં બાએ મોડે સુધી ચહેરા પરથી ચાદર હટાવી જ નહીં. સૌનું ધ્યાન એ તરફ જતું હતું પણ બાને જગાડવાની કોઈની હિંમત ચાલી નહીં. નાથીબા માથે ચાદર  ઓઢીને ઘરનો બધો જ ધગધગાટ સાંભળી રહ્યા હતાં,સાથે અનુભવી પણ રહ્યા હતાં.એમને ય હવે ઊઠવું તો હતું જ,પણ કોઈના બોલાવવાની તેઓ રાહ જોઈ રહ્યા હતાં.આટલે મોડે સુધી રાહ જોયા પછી હવે  તે જાતે જ ઊઠી જાય તો માન ગુમાવવા જેવું થાય.પણ સમય જેમજેમ વીતી રહ્યો હતો તેમતેમ  હવે તેમને બીક લાગવા માંડી હતી.ગામનું કોઈ આવીને પૂછશે તો ? તેમણે  તેનો જવાબ મનોમન નક્કી કર્યો ને થોડીવાર એમ જ પડી રહ્યા.આખરે કુટુંબના વડીલ વાલીબાએ પહેલાં આવી બીડું ઝડપ્યું.નાથીબાના ચહેરા પરથી ચાદર ખેંચીને તેમણે સીધો જ પ્રશ્ન કર્યો,  “ કેમ વળી અત્યાર હુંદી ?”

નાથીબા સફાળાં બેઠાં થઇ ગયાં.ગોઠવેલા શબ્દો સીધા જ સામે ધરી દીધા, “ રાતનું આખા શરીરમાં કળતર ભરાઈ ગ્યું સે તે આખી રાત ઊંઘ જ આવી નઇ.તે હમણાં જરા આંખ મીંચાણી.”

ગામમાં કોઇને ત્યાં બોલવા-ઝગડવાનું થાય તો નાથીબા સૌને એક જ સલાહ આપતાં, “ ઘરનું વાજું  ઘરમાં જ વગાડો ભૈ.ગામમાં જઈ વગાડશો તો આખું ગામ તમાશો જોશે.”  આજે આ સલાહ પોતાની જાતને જ આપીને નાથીબા કમને પણ ઘરના પ્રસંગમાં જોડાઈ ગયાં.

મહેમાન આવે એ પહેલાં કુટુંબીઓ અને ગામના નજીકના સગાં-વ્હાલાં આવવા માંડ્યા હતાં.પુરુષો ચોપાડમાં ઢાળેલા ખાટલાઓમાં તો સ્ત્રીઓ ઘરમાં જઈ ગોઠવાઈ જતી હતી. પોતાને અનુકૂળ એવી બે-બે ચાર-ચારની જોડી બનાવી સૌ પોતાની વાતોમાં મશગુલ બન્યા હતાં.નાથીબા ઘડીકમાં પોતાના ઓરડામાં તો ઘડીકમાં રસોડા બાજુ આંટો મારી સૌની નજરે પડતાં હતાં,પણ સૌની વચ્ચે આવી બેસવાનું જાણીજોઈને ટાળતાં હતાં.બા આઘાપાછા છે એમ માનીને બોલાયેલા શબ્દો બાએ તેમના ઓરડામાંથી સાંભળ્યા,“ અરે મારી બાઈ,છો’રી હોય તો બાપનું જ નહીં કાકા, મામા કે ફઈનું ઘર પણ ઉઘાડું રાખે. આ તો...?”વધારે સંભળાશે નહીં એવું લાગતાં નાથી બા પાછળની બારીએથી બહાર નીકળી ગયાં.

ત્રણ ગાડીઓ આંગણે આવીને ઊભી રહી ને સૌનું ધ્યાન એ તરફ ખેંચાયું. મહેમાનોને આવકારવા સૌ ઊભા થયાં.જમાઈ સહિત દસેક જણાં ગાડીઓમાંથી ઉતરી ઘરમાં આવ્યા.સગાઇનો આવો પ્રસંગ સૌના માટે નવો હતો.એટલે કુતૂહલવશ પણ સહુ મોટા વેવાઈને આવકારવા ને ખાસ તો તેમને જોવા માટે આવવા લાગ્યા હતાં. આવકાર ને ચા-પાણી પત્યા  બાદ સગાઈનો વિધિ ચાલુ થયો.બ્રાહ્મણે શાસ્ત્રોક્ત વિધિ પૂર્ણ કર્યા બાદ વેવાઈ સામે જોયું.વેવાઇએ એ ઇશારો સમજીને પોતાના કાળા પાકીટમાંથી બે ડબ્બીઓ કાઢી. છોકરા-છોકરીના હાથમાં એક-એક મૂકી.ડબ્બીઓ ખૂલતાં જ સોનાનો ચળકાટ આજુબાજુ જમા થયેલા લોકોની આંખમાં ફરી વળ્યો. છોકરી-જમાઈએ એકબીજાના હાથમાં વીંટી પહેરાવી.ગોર મહારાજે વિધિ  સંપન્ન થયાની જાહેરાત કરી લોકોને હવે વિખરાઈ જવાની પરોક્ષ સૂચના આપી.

જમવાનો સમય થઈ ગયો હતો છતાંય તૈયારીમાં થોડી વાર હોય તેમ જણાયું.મનહરે વેવાઇને બધાથી અલગ પાડવાના આશયથી થોડો આરામ કરવાનો અનુરોધ અને બાદમાં આગ્રહ કર્યો. વેવાઈને તે પાછલી બારીએ થઈ બાના ઓરડા તરફ દોરી ગયો.વચલા દીકરાના ઘરમાં બેઠેલાં બા મનહર અને વેવાઈને પોતાના ઓરડા તરફ જતા જોઈ રહ્યાં.ઘરના વડીલ તરીકે તેમણે પણ વેવાઈ જોડે જઈને બે ઘડી બેસવું જોઈએ એમ લાગતા બા ઊભા થયાં.એમની પાછળ પાછળ ગયાનું કોઈ અનુમાન ન કરે તેથી તેઓ પહેલા બાથરૂમ તરફ ગયાં  ને થોડી વાર રહીને  તેમણે પણ એ જ પાછળનો બારીવાળો રસ્તો પકડ્યો.સહેજ અધખૂલ્લાં બારણા પાસે આવીને તેઓ ઊભા રહી ગયાં.નજર પહોંચે એટલી જગ્યામાંથી બાએ અંદર ખાટલામાં સામસામે બેઠેલા મનહર અને વેવાઈને જોયા.વેવાઈ આવ્યા ત્યારથી તેમની પાસે રહેલું કાળું પાકીટ તેમણે મનહર તરફ લંબાવ્યું હતું. વેવાઈના શબ્દો બાના કાને પડ્યા, “આપણી વાત મુજબ અત્યારે ત્રણ લાખ છે,બે લાખ લગન પછી.” આટલું કહી વેવાઈએ તે પાકીટ  મનહરને આપી દીધું.તરત જ ઊભા થઇ તેમણે  થોડી ચલણી નોટોની બીજી એક થપ્પી કાઢી.ફરી બાએ સાંભળ્યું, “આ પચ્ચીસ હજાર આજના ખર્ચા માટે. છૂટી નોટો છે એટલે જરા હાથ મારી લ્યો.” મનહર હસતા મોઢે ઊભો થઇ વેવાઈના બંને હાથ પકડી લીધા.અવાજમાં શક્ય એટલી ભીનાશ લાવીને તે બોલી ઊઠ્યો,“અરે તમે તો જીભના પાક્કા માણહ...એમ નોટો ગણીને  તમારી કિંમત ઘટાડું એ કંઇ ચાલે ?”

બારણેથી જ નાથીબા પાછા વળી ગયાં.જમવા ઊઠેલા મહેમાનો ને બીજાં સૌ,વાતોના તડાકા લેતાં લોકો ને પીરસનારાઓની સાચી-ખોટી દોડાદોડ વચ્ચે બાએ પોતે શું કરવું એ સમજાયું નહીં.ઘડી વાર તો એમને લાગ્યું કે હજુ તે ગઇકાલના વિચારોમાં ઘસઘસાટ ઊંઘે જ છે.વાલીબાએ આવીને તેમને ઉઠાડ્યા ને ત્યાર બાદ જે જોયું એ તો બધું સ્વપ્નમાં જ ચાલે છે.ઊંઘમાં ચાલતાં ક્યાંક પડી જવાશે એવી બીકે ઘરની બહાર ઓટલા પર જ તેઓ  બેસી ગયાં.આંખોમાં ઉભરાતાં અનેક દૃશ્યોમાં તે અટવાઈ પડયાં.

એમને એમ કેટલો સમય પસાર થઈ ગયો એની ખબર જ પડી નહીં.છેવટે રમીલાએ આવી એમને ઉઠાડ્યાં.“બા…! ક્યારના બેઠા છો અહીં ?ચાલો જમી લો હવે.” નાથીબા કશું જ બોલ્યા વગર રમીલાની પાછળ પાછળ ઢસડાયાં.પંગતમાં બેઠેલા કુટુંબીઓની વચ્ચે જઈ તેઓ બેસી પડ્યાં.આસપાસ બેઠેલા સૌ એમની તરફ આંખોને નચાવી આછું આછું મલકી રહ્યા હતાં.ભાણું પીરસાણું.પણ ભાણામાં શું પીરસાણું છે તેની તેમને ક્યાં ખબર જ પડતી હતી ?બધું જ દેખવા છતાં તેમને ક્યાં કશું જ દેખાતું હતું ? તેઓ એકધારું એ ભાણા સામે તાકી જ રહ્યાં. આજુબાજુ બેઠેલા સૌએ પણ માની લીધું કે નાથીબાનું કહ્યું આજે ઘરમાં જ ચાલ્યું નથી એટલે ડોશીને આઘાત જીરવાતો નથી.નાથીબા તેમના ભાણા સામે તાકી જ રહ્યા.થોડીવારમાં તો તેમને આજુબાજુના કુટુંબીઓ અદૃશ્ય થતા લાગ્યાં.ડોશીએ જોયું કે તેઓ હવે પોતાના નહીં પણ વેવાઈના ઘરમાં બેઠા છે.વેવાઇ જાતે આવીને તેમને ભાણું પીરસી ગયા છે.ભાણામાં લાડુ તરફ નજર જતા જ તેઓ ચોંકી ઊઠ્યા.લાડુ સોનાનો છે.સોનાનો લાડવો કેમ કરી ખવાશે એની મૂંઝવણમાં તે બેબાકળા બનીને આસપાસ નજર ફેરવી રહ્યા છે.બીજાના ભાણામાં લાડું જેવો લાડું ને પોતાના ભાણામાં સોનાનો લાડવો જોઈ તે રીતસર મૂંઝાઈ ગયાં.ત્યાં તો વેવાઈએ આવીને એ સોનાનો લાડવો ડોશીના મોઢામાં દબાવી દીધો.એ લાડવો નથી ખવાતો કે નથી બહાર કઢાતો.શ્વાસ પણ અટવાઈ જાય એવું થતાં ડોશી ઝટ લઇ ઊભા થઈ ગયાં.ને હડી કાઢી પોતાના ઓરડા તરફ દોટ મૂકી.જતાં જતાં,ખડખડાટ હસી રહેલા મનહરના શબ્દો તેમના કાને પડ્યા, “જબરું  કર્યું વેવાઈ તમે તો...!”

⇔